Akran Zorbalığı Nedir?
Akran zorbalığı, okullarda bir ya da birkaç çocuğun bir başka çocuğa karşı yaptığı saldırgan davranışlar olarak tanımlanmaktadır.
Bir davranışın akran zorbalığı olarak tanımlanması için üç temel özellik gerekmektedir:
1- Davranışın zarar verme niyetiyle kasıtlı olarak yapılması
2- Davranışın tekrarlaması ve sürekli olması
3- Çocuklar arasında güç dengesizliğinin olması (fiziksel, zihinsel, sosyal ve yaş gibi)
Araştırmalar akran zorbalığının ilkokulun sonlarına doğru arttığını, ortaokulda en üst seviyeye ulaştığını ve lisenin sonlarında ise azaldığını göstermektedir. Lisede yaklaşık olarak her 4 çocuktan 1'inin akran zorbalığına maruz kaldığı bulunmuştur. Her 6 çocuktan 1'inin akran zorbalığı yaptığı görülmektedir
Akran Zorbalığının Türleri
Akran zorbalığı 4 temel başlık altında incelenebilir
1.Fiziksel zorbalık
2.Sözel zorbalık
3.İlişkisel/sosyal zorbalık
4.Sanal zorbalık
Fiziksel zorbalık: Çocuğa yönelik doğrudan fiziksel güç uygulanmasıdır. Örneğin; •Vurmak •İtmek • Tükürmek • Tekme atmak
Sözel zorbalık: Çocuğa yönelik olumsuz sözel ifadelerin kullanılmasıdır. Örneğin; •İsim/lakap takmak • Hakaret etmek • Küfürlü konuşmak Alay etmek, dalga geçmek
İlişkisel/sosyal zorbalık: Çocuğun arkadaşlık/sosyal ilişkilerine zarar vermeyi hedefleyen davranışların yapılmasıdır. Örneğin; •Hakkında dedikodu yapmak ve yaymak • Arkadaş grubundan dışlamak • Rezil etmeye/küçük düşürmeye çalışmak • Okul dışı aktivitelere dahil etmemek
Siber zorbalık: Teknolojik aletlerle (örn. cep telefonu, bilgisayar) yapılan davranışlardır. Örneğin; •Rahatsız edici mesajlar göndermek • Sosyal medya siteleri aracılığıyla rahatsız etmek • Kişiden habersiz sosyal medya hesabı açmak • Fotoğraflarını izinsiz kullanmak • Kişiyi kötüleyen/küçük düşüren paylaşımlarda bulunmak • Özel fotoğraf ve görüşmelerini diğer kişiler ile paylaşmak
Akran zorbalığı durumlarında yer alan çocukları 4 temel grupta ele alabiliriz:
1. Zorbalık yapanlar
2. Zorbalığa maruz kalanlar
3. Hem zorbalık yapan hem de aynı zamanda zorbalığa maruz kalanlar
4. İzleyiciler (olaya tanıklık edenler)
Akran Zorbalığına Neden Olabilecek Faktörler
Akran zorbalığına neden olabilen bir çok faktör bulunmaktadır. Ancak hiçbir bireysel veya ailesel özellik tek başına akran zorbalığının nedeni değildir. Bu faktörlerin incelenmesi akran zorbalığını önleme ve zorbalıkla baş etme konusunda oldukça önemlidir.
Zorbalık yapan çocukların Bireysel özellikleri
• Başkaları üzerinde egemenlik kurmayı sevme • Saldırganca davranmaktan gurur duyma • Diğerlerinin duygularına karşı duyarsız olma, empati kurmakta güçlük yaşama • Sosyal ve duygusal becerilerde zayıflık • Düşünmeden, tepkisel ve aceleci davranma • Öfke kontrolü problemi yaşama • Yetişkinlere karşı itaatsiz davranışlarda bulunma • Okul dışındaki ortamlarda da saldırganca davranma
Zorbalık yapan çocukların Ailesel özellikleri
•Anne-baba arasında çatışma • Aile içi şiddet, fiziksel ve/veya duygusal istismar • Anne-babanın ilgi, sevgi, yakınlık göstermemesi • Çocuğa fiziksel ceza verilmesi • Çocuğun saldırgan davranışlarla istediğini elde edebilmesi• Aile içi iletişimin zayıf/kopuk olması • Aile içinde olumsuz rol modellerinin olması (örn. küfürlü konuşan veya şiddet uygulayan anne-babalar/kardeşler)
Zorbalığa maruz kalan çocukların Bireysel özellikleri
• Çekingen, içe kapanık, itaatkar olma • Düşük benlik saygısı ve özgüven • Sosyal ortamlarda endişeli, kaygılı, güvensiz davranışlar sergileme • Farklı fiziksel özelliklere sahip olma (örn. aşırı kısa/uzun boy, aşırı zayıf/kilolu, kekemelik, diş teli – gözlük kullanma) • Fiziksel veya zihinsel engel/farklılığa sahip olma • Dezavantajlı gruba ait olma (göçmen/etnik azınlık)
Zorbalığa maruz kalan çocukların Ailesel özellikleri
•Aşırı koruyucu ve kollayıcı anne babalar• Aile içi iletişimin zayıf/kopuk olması • Çocuğun aile ortamında saldırgan davranışlara maruz kalması
Hem zorbalık yapan hem zorbalığa maruz kalan çocukların Bireysel özellikleri
•Zorbalık yapan ve zorbalığa maruz kalan grubun özelliklerini aynı anda taşıma • Hem kaygılı hem saldırgan yapıda olma • Arkadaşları tarafından dışlanan
Hem zorbalık yapan hem zorbalığa maruz kalan çocukların Ailesel özellikleri
•Aile içinde şiddet ve baskıyla yetiştirilme • Aile ortamında saldırganlığa maruz kalma • Anne-babanın ilgisiz davranması • Anne-babanın tutarsız disiplin yöntemleri uygulaması
Çocuğunuzun Akran Zorbalığı Yaptığını Nasıl Anlarsınız?
• Farklı ortamlarda saldırgan davranışlar gösterme (örn. ev, mahalle)
• Düşünmeden, ani davranma
• Çabuk öfkelenme
• Farklılıklara karşı önyargılı veya tahammülsüz olma
• Kendi suçunu kabul etmeme, genelde hep karşı tarafı suçlama
• Kuralları dinleme ve uymada zorluk yaşama
• Öğretmen ve ebeveynlerine sıklıkla karşı gelme
• Akranlarına hükmetmeye, boyun eğdirmeye çalışma
• Başkalarının duygularına duyarlı olmama (empati kurmakta zorlanma)
• Sizin almadığınız bir eşyaya birden bire sahip olma (kalem, çanta, kitap)
Çocuğunuz Zorbalık Yapıyorsa Neler Yapabilirsiniz?
1. Çocuğunuzla zorbalık hakkında konuşun.
•Akran zorbalığının hiçbir gerekçesi olamayacağını ifade edin.
• Zorbalığın neden durması gerektiğini açıklayın, aksi takdirde herkesin daha çok zarar göreceğini belirtin.
• Zorbalığa maruz kalan arkadaşının nasıl hissedebileceği hakkında konuşun.
2. Zorbalık davranışlarına onay vermediğinizi belirtin.
•Çocuğunuza zorbalık davranışlarını onaylamadığınızı net bir şekilde belirtin.
• Çocuğunuzun kişiliğine yönelik olumsuz vurgu yapmayın, onaylamadığınız şeyin onun bu davranışları olduğunu vurgulayın. Onu desteklemeye ve ona yardımcı olmaya hazır olduğunuzu belirtin.
3. Çocuğunuza yardımcı olun
•Çocuğunuza hangi davranışlarının zorbaca olduğunu aktarın, anlamasına yardımcı olun.
• Bu zorbalık davranışlarını neden gösterdiğini anlamaya çalışın. Bu davranışlar yerine hangi davranışları yapabileceğini anlatın.
• Kesinlikle fiziksel ceza vermeyin.
• Çocuğunuzun davranışlarını değiştirebileceğine güvendiğinizi belirtin, gösterin.
• Çocuğunuzun bu konudaki çabasını ve olumlu davranışlarını ödüllendirin.
4. Çocuğunuzu sosyal ve duygusal beceriler (paylaşma, yardım 4. etme, duyguların ifade edilmesi) konusunda dest
ekleyin.
•Çocuğunuzla, zorbalık karşısında diğer öğrencilerin neler hissedebileceği üzerinde konuşun, empati kurmasını sağlayın.
• Başkalarına saygı duymayı ve farklılıkları kabul etmeyi öğretin. Bu konuda kitaplardan faydalanabilirsiniz.
• Çocuğunuzun sosyal ve duygusal becerilerini geliştirmesinde ona destek sağlayın. Bu konuda kitaplar okuyun ve yaşına uygun etkinlikler gerçekleştirin.
Çocuğunuzun Zorbalığa Maruz Kaldığını Nasıl Anlarsınız?
•Vücudunda morluk, çizik, yara vb. belirtiler
• Okuldan kitapları veya kıyafetleri yırtılmış, dağılmış, kirli olarak dönme
• Harçlığını kaybetme, sık sık harçlık isteme
• Normalde okulu sevmesine rağmen okula gitmek istememe
• Okul servisine binmek istememe, okula gidiş-dönüş yolunu değiştirme
• Sık sık baş ağrısı, karın ağrısı gibi fiziksel problemlerden şikayet etme
• Eski neşesini kaybetmiş olma, yapmaktan hoşlandığı şeyleri yapmak istememe
• İçe kapanma, ağlama krizleri
• Eve arkadaşının gelmemesi, arkadaşına gitmek istememe
• Uykuya dalmakta güçlük yaşama, kabuslar görme
• Her an kötü bir şey olacakmış gibi endişeli ve tedirgin davranma
• Çabuk öfkelenme, tepkisel davranma
• Kendine zarar verme davranışlarında bulunma
Çocuğunuz Zorbalığa Maruz Kalıyorsa Neler Yapabilirsiniz?
1.Çocuğunuzla konuşun ve onu destekleyin
•Çocuğunuzla neler yaşadığı konusunda konuşun.
• Çocuğunuza onun yanında olduğunuzu ve ona yardım etmek istediğinizi belirtin.
• Çocuğunuzu yargılamadan dinleyin; ne hissettiğini sorun ve duygularını paylaşmasını sağlayın.
• Zorbalığa uğramanın onun bir hatası olmadığını açık bir şekilde ifade edin.
2. Zorbalıkla baş edebilmesi için ona yardımcı olun
• Zorbalığa nasıl karşı çıkabileceğine dair basit planlar geliştirin. Örneğin, zorbalık durumunda çocuğunuza net ve kendinden emin bir şekilde «hayır, dur» demesini; «zorbaca davranma» demesini önerebilirsiniz.
• Çocuğunuzla böyle bir durumda okulda kimden ve ne şekilde yardım isteyebileceğini konuşun. Çocuğunuzu yardım isteme konusunda cesaretlendirin.
• Çocuğunuza bu durumu okul ile paylaşmanız gerektiğini söyleyin, gerekirse birlikte bir plan geliştirin.
• İlerleyen günlerde çocuğunuzun davranışlarını izlemeye devam edin.
3. Çocuğunuzu sosyal ve duygusal beceriler konusunda destekleyin
•Çocuğunuzun kendini etkili bir şekilde ifade edebilmesine yönelik çalışmalar yapın. Bu konuda yardım almasını sağlayın.
• Yeni arkadaşlıklar kurması ve sağlıklı sosyal ilişkiler sürdürebilmesi için gerekli becerileri kazanmasını sağlayın. Bu konuda kitaplardan faydalanabilirsiniz.
• Çocuğunuzun özgüvenini yeniden kazanması için çaba gösterin, olumlu özelliklerini vurgulayın.
Anne-Babalara Genel Öneriler
• Anne-babalar, bir yandan çocuklarının gelişimine katkıda bulunurken bir yandan da akran zorbalığının önlenmesini sağlayabilirler:
• Olumlu anne-baba tutumu
• Sağlıklı iletişim
• Olumlu rol model olma
Olumlu anne-baba tutumları
• Çocuğa sevgi ve ilgi gösterilmesi
• Ev içerisindeki kuralların net belirlenmesi ve tutarlı bir şekilde uygulanması
• Çocuğun bilgisayar, TV kullanımının denetlenmesi
Sağlıklı iletişim
•Çocuğun kendisini rahat ifade edebileceği bir aile ortamı yaratılması
• Günün nasıl geçti? Bugün okulda seni en mutlu eden şey neydi? Bugün seni üzen bir şey yaşadın mı, bu konuda neler yaptın? gibi sorularla sohbet edilerek çocuğun okul yaşamına dair bilgi alınması
Olumlu rol model olma
•Çocuklar anne-babalarının davranışlarını gözlemler ve taklit ederler. Kendi davranışlarınız ile çocuğunuza rol model olabilirsiniz.
Anne-babalar
• fiziksel veya psikolojik şiddet uyguladıklarında
• alaycı konuştuklarında, dalga geçtiklerinde
• duygularını olumsuz şekilde ifade ettiklerinde
•başkalarına değer verdiğini gösterdiklerinde
• olumlu sosyal davranışlarda bulunduklarında (örn. paylaşma, işbirliği)
• duygularını sözel olarak ifade ettiklerinde
Çocuklar benzer davranışlar sergiler.
Kaynak: https://orgm.meb.gov.tr/www/akranzorbaligi/icerik/2085
Adres:
YENİŞEHİR MAH. İSMAİL AYTEMİZ BUL. HAYDAR ALİYEV MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ BLOK NO 45 MERKEZ / KARS
Telefon
04742135045